De komst van ERTMS betekent grote veranderingen in het werk van treindienstleiders en machinisten. De werkprocessen bevinden zich in de ontwerpfase. Met simulatie betrekken we beide beroepsgroepen al vroeg bij het ontwerp van deze processen. Dit gebeurt in het project SIGMAT, een unieke samenwerking in de spoorsector.

SIGMAT staat voor Simulatie Gebruikersprocessen Machinisten en Treindienstleiders. Het is een project waarin verschillende partijen samenwerken: het Operationeel Kenniscentrum ERTMS (OKE), ProRail Verkeersleiding (VL), ProRail ICT, ProRail Innovatie, vervoerders en vier externe ontwikkelaars van simulatiesoftware.

Bij SIGMAT voeren we systeemanalyses uit op de gebruikersprocessen die de specialisten voor ERTMS hebben bedacht. Voor deze processen zijn twee user interfaces beschikbaar: een treindienstleidersscherm en een Driver-Machine Interface (DMI) voor de machinist. Voor de machinist is er ook een 3D-projectie van het buitenbeeld. De toekomstige werkelijkheid bootsen we zo realistisch mogelijk na, zodat de proefpersonen een goede indruk krijgen van de ontworpen processen.

Gebruikers centraal

De simulatie zet de gebruikers centraal. In een zeer vroege ontwerpfase kunnen zij oefenen met de ontworpen processen en deze controleren op de uitvoerbaarheid. Zó vroeg, dat de nieuwe processen alleen op papier zijn geformuleerd en de ontwerpers er nog volop mee bezig zijn. Op deze wijze hebben de proefpersonen direct invloed op het ontwerp. Ze koppelen hun bevindingen terug en de procesontwerpers verwerken deze in een volgende versie.

Voor de uitvoering van de systeemanalyses gebruiken we de ERTMS simulatieomgeving EOSS (ERTMS Ontwikkel Simulatie Suite). In een vaste driewekelijkse cadans breiden we deze omgeving uit met functionaliteiten die benodigd zijn voor de gebruikersprocessen. De gebruikers bepalen de volgorde waarin de nieuwe functionaliteiten verschijnen. Via deze vorm van agile ontwikkeling en samenwerking kunnen we elke drie weken een volgende set van gebruikersprocessen analyseren.

Ontwikkeling van de simulator en het daadwerkelijk gebruik ervan voor systeemanalyses gaan dus kortcyclisch hand in hand. Dit voorkomt dat het eindresultaat niet voldoet aan de wensen en eisen van de gebruiker.

Van complex en statisch naar visuele simulaties

Het is voor het eerst dat we simulatie inzetten om gebruikersprocessen te toetsen. Tot nu toe werden op papier ontworpen processen getest aan de hand van complexe ontwerpdocumenten en statische powerpoint-slides. Om de documenten te lezen moet je specialist zijn en de slides geven een beperkt beeld van hoe de gebruikersinterface verandert als er iets gebeurt.

Simulatie is een enorme stap vooruit. De proefpersonen ervaren echt hoe de processen veranderen. Ze vinden het fijn dat ze vroegtijdig worden geraadpleegd en kunnen meedenken. Meestal hadden ze vooraf geen idee wat ERTMS inhoudt voor hun werk. Met EOSS kunnen ze dit beter visualiseren en volgt het besef hoe hun werk door het nieuwe treinbeïnvloedingssysteem gaat veranderen.

Papieren werkelijkheid komt tot leven

De resultaten van het simulatieproject zijn positief. Het is gelukt om de papieren werkelijkheid tot leven te brengen in een simulator. Dit is te danken aan de goede samenwerking binnen de keten en aan de technische basis die het Innovatieteam van ProRail eerder had neergezet met de ERTMS simulatieomgeving.

Doordat de betrokken partijen diepgaande kennis van de eindgebruiker en ERTMS hebben, ontstaan waardevolle interacties en begrip voor elkaars wereld. Het is bijzonder dat aspectgebieden van ProRail procesleiding en de vervoerders samenkomen in (letterlijk) één omgeving. Inzicht in ieders deel van het proces levert zeer waardevolle geïntegreerde inzichten op.

De uitvoering van SIGMAT begon in het najaar van 2022 in het Railcenter in Amersfoort en duurt tot medio augustus 2023. Er ging een uitvoerige voorbereiding aan vooraf, waarin we keken naar de beste manier om systeemanalyses te faciliteren, zowel op het gebied van middelen als werkwijze. Op termijn is wellicht een grotere rol voor simulatie weggelegd, ook in andere contexten. Denk aan toetsing van toekomstige wijzigingsvoorstellen voor gebruikersprocessen, tests met automatisch rijden onder ERTMS, tests met nieuwe ERTMS-baselines en toetsing van ERTMS-scenario's.

Al met al toont het project SIGMAT de unieke samenwerking tussen de Programmadirectie ERTMS, de diverse onderdelen van ProRail (VL, ICT, Innovatie) en de vervoerders. Samen gebruiken we simulatie om te professionaliseren, innoveren en de eindgebruiker daar nadrukkelijk bij te betrekken. Dit komt de dienstverlening en de veiligheid op het Nederlandse spoor ten goede. En daar zijn we best trots op.

Vragen over SIGMAT?

Neem contact op!