Bij het rijden met ERTMS kun je niet zonder: de gebruikersprocessen. Gebruikersprocessen beschrijven namelijk de interactie tussen techniek, machinist, treindienstleider en andere gebruikers. Daarom is het belangrijk dat gebruikersprocessen ver van tevoren worden gemaakt en dat de juiste mensen hierbij betrokken zijn. Eind 2022 was het zover: de Gebruikersprocessen ERTMS 2.0, voor de uitrol van ERTMS in Nederland, en de Gebruikersprocessen Dual Signalling werden vastgesteld.

Vincent Somhorst, Martin van Wilpe en Gerard Tubbing werkten de afgelopen jaren hard aan de totstandkoming hiervan. In dit interview vertellen ze meer over het hoe, wat en waarom van gebruikersprocessen.

“De Gebruikersprocessen beschrijven de interactie tussen het ERTMS-systeem en de primaire gebruikers, zoals machinisten en treindienstleiders. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan de processen voor vertrek- en aankomst van treinen, het keren, combineren en splitsen, transities, rangeren… Als het relevant is voor de interactie staat in de Gebruikersprocessen ook beschreven hoe de communicatie onderling verloopt.” vertelt Vincent, projectmanager van het project Specificaties Beveiliging ERTMS.”

Basis voor regelgeving en techniek

Om zeker te zijn dat de gebruikersprocessen kloppen en werkbaar zijn, wordt heel grondig gewerkt. “De Gebruikersprocessen 1.0 werden onder andere ter beoordeling voorgelegd aan een grote groep gebruikers, getest op haalbaarheid door het laten uitvoeren van marktconsultaties en er werd kritisch gekeken naar onder andere veiligheid en procestijden.” zegt Vincent. Dat alles klopt en grondig uitgewerkt is, is ontzettend belangrijk: “Gebruikersprocessen zijn de basis van regelgeving, maar zijn ook uitgangspunt voor de ontwikkeling van de systemen. Die systemen worden zo ontworpen dat de gebruikers er straks mee kunnen werken op de manier die we in de Gebruikersprocessen hebben afgesproken.”

Martin van Wilpe, vanaf het eerste begin betrokken, geeft toelichting op Gebruikersprocessen 2.0: “Er waren nog een aantal punten in de Gebruikersprocessen 1.0 die uitgewerkt moesten worden. Dit heeft in versie 2.0 geleid tot een aantal nieuwe processen en aanpassingen vanwege aangepaste regelgeving. En hiermee is het niet gedaan. Er volgen zeker nog nieuwe versies. Zo zijn we nu bijvoorbeeld druk bezig met het uitwerken van functionaliteit voor de ondersteuning van hoogfrequent spoorgebruik op het traject Schiphol, Amsterdam, Almere en Lelystad (SAAL corridor). En vergeet niet dat we in een fase van product- en systeemontwikkeling zitten, dan kunnen er op punten nog best nieuwe inzichten ontstaan.”

Gebruikersprocessen Dual Signalling voor Ervaringsrijden

“De Gebruikersprocessen Dual Signalling zijn voor baanvakken waar met ATB en ETCS gereden kan worden. Deze ERTMS-versie verschilt op sommige punten met de versie die straks in heel Nederland wordt uitgerold. Dat betekende dat er een andere set gebruikersprocessen moest komen, waarna we ook de systemen succesvol kunnen aanpassen.” vertelt Gerard Tubbing. Hij is Systeemexpert ERTMS bij ProRail en had de lead in de totstandkoming van de gebruikersprocessen. “Ik was betrokken bij het maken van de eerste gebruikersprocessen voor Amsterdam-Utrecht, dus het is handig dat ik ook bij de update betrokken ben.”

Een van de grote verschillen tussen de twee soorten Gebruikersprocessen is de informatie voor treindienstleiders. “Bij het gebruik van de Gebruikersprocessen 2.0 weet de treindienstleider veel meer af van de trein, omdat hij heel specifieke informatie doorkrijgt op zijn scherm. Bij Dual Signalling krijgt de treindienstleider, net als nu, alleen de bezetting van het spoor door en weet hij dat er een trein rijdt, meer niet. Machinist en treindienstleider moeten dan telefonisch contact hebben om het probleem toe te lichten. Dat zie je duidelijk terug in de uitwerking van de gebruikersprocessen.”