SpoorPro heeft een interview met programmadirecteur Wim Knopperts gepubliceerd over het beheerst introduceren van ERTMS in het Nederlandse vervoerssysteem. Wim vertelt in het interview over een concept aanpak, waarover we in maart besluitvorming verwachten.

Dit artikel werd op donderdag 24 februari 2022 gepubliceerd op SpoorPro.nl.

Op dit moment is het uitgebreide ERTMS-proefbedrijf in voorbereiding, waarbij de functionaliteiten van het vervoerssysteem worden getest. Dit testprogramma is gepland op drie verschillende baanvakken in Nederland, te beginnen in het noorden van het land: tussen Leeuwarden en Harlingen Haven. Dat vertelt programmadirecteur Wim Knopperts in een interview met SpoorPro.

Volgende maand maakt ProRail bekend welke leverancier het spoorbeveiligingssysteem voor de Nederlandse spoorinfrastructuur gegund krijgt. Thales en Siemens zitten op dit moment in de race.

In het testprogramma is gekozen voor een geografische spreiding van de proeven over drie verschillende baanvakken. Het gaat om de baanvakken Leeuwarden-Harlingen Haven, Lelystad-Zwolle (Hanzelijn) en Kijfhoek-Belgische grens. Op de Hanzelijn wordt een speciaal ERTMS-proefbaanvak ingericht. Op alle baanvakken wordt ERTMS level 2 baseline 3 getest.

Noordelijke lijnen opgenomen in ERTMS-programma

In mei vorig jaar maakte toenmalig staatssecretaris Stientje van Veldhoven bekend dat de noordelijke spoorlijnen worden opgenomen in het ERTMS-programma. Dit betekent dat ERTMS in een vroeg stadium wordt uitgerold in Noord-Nederland. Dit biedt kansen voor het stapsgewijs introduceren van ERTMS in het Nederlandse vervoerssysteem, legt Knopperts uit.

“Doordat Leeuwarden-Harlingen Haven een ‘early deployment line’ wordt, geeft dit ons de kans om de testen geografisch te spreiden. Dit vermindert de druk op het proefbaanvak van de Hanzelijn en het traject Kijfhoek-Belgische grens waar ook proeven zullen plaatsvinden.”

Proefbedrijf voor ERTMS

In 2019 is er in het kabinetsbesluit afgesproken dat er voor ERTMS een proefbedrijf moet komen, voordat er in de reizigersdienst wordt gereden. Daarbij is gezegd dat er ook een proefbaanvak moet komen. “Onze filosofie is dat we heel uitgebreid gaan testen en beproeven. We trekken een deel naar voren op de early deployment line in het noorden.” Hij vertelt dat het programma kiest voor een stapsgewijze opbouw, in complexiteit van testen.

“We starten tussen Leeuwarden en Harlingen Haven, waarbij we samen met Arriva en ProRail Verkeersleiding alle fases doorlopen. Alles wat we getest hebben in Noord-Nederland hoeft niet meer getest worden op het proefbaanvak op de Hanzelijn”, legt hij uit. Het technische testen op het traject Kijfhoek-Belgische grens zal daardoor volgens hem ook wat beperkter zijn. “Dat komt omdat we de generieke onderdelen al op de andere baanvakken zijn getest.”

‘Hoe je handelt als een trein is stilgevallen, is belangrijk’

De meeste tijd wordt op alle trajecten besteed aan het proefbedrijf, waarbij de spoorvervoerder met personeel geoefend raakt. Dat zal vooral voor NS een grote klus zijn, verwacht Knopperts, vanwege de grote treinvloot en groot aantal machinisten.

“Rijden met een trein is niet zo ingewikkeld, maar hoe je handelt als een trein is stilgevallen is des te belangrijker. Hoe reset je een trein, keer je om na een ongeval of hoe combineer je treinen in de spits. Al deze elementen moet iedereen meerdere malen kunnen oefenen.”

Dit is volgens de programmadirecteur belangrijk om de overlast voor de reiziger bij de overgang naar een nieuw systeem zoveel mogelijk te beperken. “Resetten duurt, als je het goed doet, drie minuten. Als je het niet goed doet, kan het ook een half uur duren.”

Gebruikers meenemen in het ERTMS-programma

Het uitgebreide proefbedrijf maakt volgens Knopperts deel uit van de ‘algehele filosofie’ van het programma ERTMS. “We hebben al in 2016 gezegd dat we de gebruikers willen meenemen in het programma. We willen niet dat een monteur straks zegt: dit is onhandig. We willen de techniek gebruiksvriendelijk maken. De laatste stap is bij alle elementen dat we met personeel oefenen.”

Naast NS en Arriva kunnen ook andere vervoerders proefritten rijden. Ze kunnen zich daarvoor melden bij het programma ERTMS.

Vijf fases

De ERTMS-Programmadirecteur vertelt dat voordat treinen in de reizigersdienst kunnen gaan rijden, er vijf fases doorlopen moeten worden, namelijk testen in laboratoria (fase 1), technisch testen op de baan (fase 2), treinbaan-integratietesten (fase 3), proefbedrijf met operationeel personeel (fase 4) en de commerciele validatieperiode (fase 5).

Zodra de verkozen leverancier het ERTMS-systeem oplevert, kunnen de laboratoriumtesten starten (fase 1). “Dat doet de leverancier in het eigen laboratorium en we testen dit ook in het Railcenter in Amersfoort. Als blijkt dat het systeem stabiel genoeg is, dan gaan we het systeem in de baan inbouwen.”

“We gaan in Amersfoort ook de onboard units van de treinen testen samen met de beveiligingscomputers die door de leverancier van het Central Safety System ERTMS voor de spoorinfrastructuur worden geleverd.”

In fase 2 vinden er technische testen op de baan plaats en in fase 3 begint het testbedrijf, waarbij testpersoneel aanwezig is op de trein. In deze fase wordt de treinbaan-integratie beproefd. In fase 4 gaan we een proefbedrijf draaien met operationeel personeel. Dat zijn de machinisten die een paar maanden later de dienstregeling gaan rijden. Wat hierbij belangrijk is dat ze alle veiligheidshandelingen kunnen afhandelen.”

Fase 5 is de commerciële validatieperiode. In deze periode gaan spoorvervoerders met reizigers in de dienstregeling rijden. “In het begin kunnen daarbij nog kinderziektes optreden”, vertelt Knopperts. “We bieden de reizigers kwaliteit met een hoge standaard, maar nog niet zoals we normaal gewend zijn. Arriva en NS zullen bij de tests in de reizigersdiensten tijdelijke afspraken maken met de concessieverleners voor wat betreft de reizigerspunctualiteit.”

Spoor wordt buitendienst gesteld voor proeven

Naar verwachting zal in juni worden vastgesteld hoe het testprogramma op de drie baanvakken eruit zal zien en wat de gevolgen zijn voor het treinverkeer. Knopperts stopt met ingang van 1 oktober als programmadirecteur vanwege zijn pensioen, maar hij blijft nog wel tot juni 2023 als adviseur beschikbaar.